- Konu Başlıkları
- Telif Hakkı Nedir?
- Telif Hakları Nelerdir?
- Telif Hakkı İhlal Edildiğinde Neler Yapılabilir?
- Telif Hakkı ve İhlali Davalarında Hukuki Danışmanlık
Telif Hakkı Nedir?
Telif hakkı, kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.
Telif hakkının doğması için tescil ettirilmesi gerekmez. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar. Kanunen tescili zorunlu kılınanlar haricinde kişi isterse ülkenin ilgili tescil birimlerinde telif hakkını tescil ettirebilir. Burada tescil kurucu değil açıklayıcı nitelikte olacaktır. Tescil serbestisinin istisnası ise FSEK Uygulama Yönetmeliği m.5’te sayılmıştır. Buna göre sinema ve müzik eserleri, bilgisayar oyunları zorunlu olarak sicile kaydedilmek durumundadır.
Tescil hakkı mutlak haklardandır. Bu niteliği nedeni ile herkese karşı ileri sürülebilir. Ancak kamu düzenini ilgilendiren hususlarda bu hakka bazı kısıtlamalar getirilebilmesi mümkündür.
Telif hakları, genellikle belli bir süre için geçerlidir. Türkiye’de telif hakkı koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır. Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.
Fikri ve Sanat Eserleri Kanununa göre bir eserin telif hakkı kapsamında korunması için bunun sinema, kitap, fotoğraf, müzik, yazılım, video vb. türden fikir ve sanat eseri şeklinde somut görünüm kazanması gerekir. Telif hakkı ihlali nedir, telif hakkı nasıl alınır ve telif hakkı cezası ile ilgili detaylı bilgi yazımızda.
Telif Hakları Nelerdir?
Koruma şartlarını taşıyan bir eser, sahibine manevi ve mali/ekonomik haklar sağlar. Telif hakkı çeşitleri:
Manevi haklar:
- Kamuya sunma hakkı
- Eser sahibi olarak tanıtılma hakkı/adın belirtilmesi yetkisi
- Eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı
- Eserin aslına ulaşma hakkı
- Teşhir hakkı
- Tahrip etmeyi önleme hakkı.
Mali haklar:
- İşleme hakkı
- Çoğaltma hakkı
- Yayma hakkı
- Temsil hakkı
- Yayın ve umuma iletim hakkı
Diğer Haklar:
- Pay ve takip hakkı
- Cayma hakkı
- Vazgeçme hakkı
FSEK’te eserden doğan telif hakkı yanında bağlantılı haklar da korunur.
Bağlantılı hak sahipleri:
- İcracı sanatçılar
- Fonogram/plak yapımcıları
- Radyo-TV kuruluşları
- Film yapımcıları
- İcrayı organize eden müteşebbisler.
Telif Hakkı İhlal Edildiğinde Neler Yapılabilir?
Telif hakkı eser sahibine herhangi bir ihlal halinde mali ve manevi tazmin hakkı verir.
- Tecavüzün Ref’i Davası- Manevi ve mali hakları tecavüze uğrayan kimse tecavüz edene karşı tecavüzün ref'ini dava edebilir. Tecavüz, hizmetlerini ifa ettikleri sırada bir işletmenin temsilcisi veya müstahdemleri tarafından yapılmışsa işletme sahibi hakkında da dava açılabilir. Bu kişilerin kusurlu olması gerekmez.
Manevi Hakların İhlalinde Tecavüzü Ref’i Davası- Henüz alenileşmemiş bir eser, sahibinin rızası olmaksızın veya arzusuna aykırı olarak umuma arz edildiği takdirde tecavüzün ref'i davası, ancak umuma arz keyfiyetinin çoğaltılmış nüshaların yayımlanması suretiyle gerçekleşmesi halinde açılabilir. Aynı hüküm, esere, sahibinin arzusuna aykırı olarak adının konulduğu hallerde de geçerlidir.
Eser haksız olarak değiştirilmiş ise hak sahibi aşağıdaki taleplerde bulunabilir:
- Eser sahibi, eserin değiştirilmiş şekilde çoğaltılmasının yayım ve temsilinin, yayım ve temsilinin, radyo ile yayımının menedilmesini ve tecavüz edenin, tedavülde bulunan çoğaltılmış nüshalardaki değişiklikleri düzeltmesini veya bunların eski haline getirilmesini talep edebilir.
- Değişiklik, eserin, gazete, dergi veya radyo ile yayımı sırasında yapılmışsa eser sahibi, masrafı tecavüz edene ait olmak üzere, eseri değiştirilmiş şekilde yayımlamış olan bütün gazete, dergi ve radyo idarelerinden değişikliğin ilan yolu ile düzeltilmesini talep edebilir.
- Güzel sanat eserlerinde eser sahibi asıldaki değişikliğin kendisi tarafından yapılmadığını veya eserdeki adının kaldırılmasını yahut değiştirilmesini talep edebilir. Eski halin iadesi mümkün ise değişikliğin izalesi ammenin veya malikin menfaatlerini esaslı surette haleldar etmiyorsa eser sahibi eseri eski hale getirebilir.
Mali hakların İhlali Halinde Tecavüzün Ref’i Davası- Eğer eser sahibinin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümleri uyarınca rızası alınmadan bir eseri çoğaltılmış, işlenmiş, çoğaltılan bu nüshalar yayılmış, temsil edilmiş yahut her türlü iletişim aracı ile umuma sunulmuş ise izni alınmayan eser sahibi bunu yapan kişilerden normalde izni istenseydi talep edeceği para miktarının “üç katına kadarını” talep edebilir. Tabi burada normalde talep edilecek olan miktar piyasa rayiç bedeli üzerinden belirlenir.
Eseri, icrayı, fonogramı veya yapımları hak sahiplerinden bu Kanuna uygun yazılı izni almadan, işleyen, çoğaltan, çoğaltılmış nüshaları yayan, temsil eden veya her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, izni alınmamış hak sahipleri sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya bu Kanun hükümleri uyarınca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebilir.
İzinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmamışsa hak sahibi çoğaltılmış kopyaların, çoğaltmaya yarayan film, kalıp ve benzeri araçların imhasını veya üretim maliyet fiyatını geçmeyecek uygun bir bedel karşılığında kendisine verilmesini ya da sözleşme olması durumunda isteyebileceği miktarın üç kat fazlasını talep edebilir. Bu husus, izinsiz çoğaltanın hukuki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
İzinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmışsa hak sahibi, tecavüz edenin elinde bulunan nüshalar hakkında yukarıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir. Bedel talebinde bulunan kişi, tecavüz edene karşı onunla bir sözleşme yapmış olması halinde haiz olabileceği bütün hak ve yetkileri ileri sürebilir.
- Tecavüzün Men’i Davası- Mali veya manevi haklarında tecavüz tehlikesine maruz kalan eser sahibi muhtemel tecavüzün önlenmesini dava edebilir.
- Tazminat Davası- Telif hakkı ihlali kapsamında manevi hakları ihlal edilen kişi bu manevi zararı doğrultusunda manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir. Mahkeme manevi tazminat olarak bir miktar paraya hükmedebileceği gibi başka şekilde somut olaya uygun düşen başka manevi tazminat şekillerine de hükmedebilir. Eğer kişinin mali hakları ihlal edilmişse, ihlal edenin kusuru doğrultusunda haksız fiil hükümleri kapsamında ayrıca tazminat talebinde bulunabilir. Ayrıca telif hakkı ihlal edilen kişi bu tazminatların yanında tecavüz edenlerin elde ettiği haksız kazancı kendisine vermelerini de talep edebilir.
- Ceza Davaları- Bu Kanunda koruma altına alınan fikir ve sanat eserleriyle ilgili manevi, mali veya bağlantılı hakları ihlal ederek:
- Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
- Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, altı aydan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
- Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
- Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı, tanınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltan, dağıtan, yayan veya yayımlayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
Hukuka aykırı olarak üretilmiş, işlenmiş, çoğaltılmış, dağıtılmış veya yayımlanmış bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı satışa arz eden, satan veya satın alan kişi, kovuşturma evresinden önce bunları kimden temin ettiğini bildirerek yakalanmalarını sağladığı takdirde, hakkında verilecek cezadan indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Sayılan suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması şikâyete bağlıdır. Yapılan şikâyetin geçerli kabul edilebilmesi için hak sahiplerinin veya üyesi oldukları meslek birliklerinin haklarını kanıtlayan belge ve sair delilleri Cumhuriyet başsavcılığına vermeleri gerekir. Bu belge ve sair delillerin şikâyet süresi içinde Cumhuriyet başsavcılığına verilmemesi hâlinde kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Telif Hakkı ve İhlali Davalarında Hukuki Danışmanlık
Yukarıda kısaca açıklamaya çalıştığımız üzere telif hakkı eserin somutlaşmasıyla birlikte korunmaya başlanan mutlak bir haktır. Bu mutlak hakkın ihlali halinde kanun koyucu kişiye birden fazla seçimlik hak tanımış, eser sahibinin uğradığı zararın giderilmesi için çeşitli yollar öngörmüştür. Telif hakkı ihlalinde, ihlale yol açan fiil aynı zamanda bir suç da oluşturuyorsa aynı zamanda ceza yargılamasına da konu olacaktır.
Telif hakkınızın ihlali halinde hak kaybına uğramamanız için uzman bir avukatla çalışmanızı tavsiye ederiz, somut olaya göre başvurulacak en uygun ve zararı gidermede en etkili hukuki yolu belirlemeniz için bu çok önemlidir. Telif hakkı ihlali ilgili hukuki soru ve talepleriniz için bize ulaşmaktan çekinmeyiniz.
[widget-129]
